Geestelijk opknappen
Veel mensen kijken uit naar hun vakantie. Ook tijdens werkbijeenkomsten gaat het erover. Meest gestelde vraag: waar ga jij naartoe? Nooit gestelde vraag: hoe zorg je dat je geestelijk een beetje opknapt deze zomer? Terwijl je juist daarover zou moeten nadenken, zeggen mensen die ervoor hebben doorgeleerd.

Een van hen is hoogleraar Sabine Sonnentag, van de Universität Mannheim. Zij is ‘Erholungsforscherin’ en onderzoekt al jarenlang de effecten van recreatie, ontspanning, vrije tijd en vakantie.

Mentaal herstel
Volgens Sonnentag weten we meestal wel hoe we fysiek moeten ontspannen, maar hebben veel mensen geen effectieve strategie voor mentaal herstel in hun vrije tijd. Wat zijn haar adviezen?

Een van de eerste dingen die je moet doen, is zorgen dat vrije tijd ook echt vrije tijd is. Werken in de avonden, weekenden of op vakantie ondermijnt je mentale herstel.

Ook blijkt dat verplichtingen in je vrije tijd – ‘high-duty’-taken noemen onderzoekers ze – zoals zorgen voor kinderen, klussen en huishoudelijk werk, het herstel vertragen. Behalve als je in die taken oprecht plezier hebt. En als je ze samen doet, met mensen van wie je houdt.

Maar in het algemeen zijn ‘low-duty’-activiteiten in je vrije tijd – sport, hobby, sociaal contact – beter voor je mentale herstel.

Afwachten werkt niet
Wat werkt als je optimaal mentaal wilt herstellen tijdens een vakantie? Het algemene advies is dat je vooraf goed nadenkt over waar je van oplaadt en regelt dat dit tijdens je vakantie ook daadwerkelijk gebeurt. Eenvoudigweg afwachten wat er gebeurt in je vrije tijd is meestal niet zo’n slimme strategie.

Volgens Sonnentag helpt het om actief te zijn in je vakantie. Liever lichaamsbeweging dan niksen. En liever samen met anderen dan alleen. Ook effectief: grote of kleine uitdagingen aangaan. Zoals het proberen van een nieuwe sport of het maken van een stevige bergwandeling. Als dingen die een beetje spannend zijn lukken – ‘mastery experiences’ in het jargon – dan laden we daar geestelijk flink van op.

Ook goed om te weten: één wekenlange vakantie per jaar is minder effectief voor je herstel dan meerdere vakanties van een week. Reden: of je vakantie nu één week of meerdere weken duurt, de positieve effecten op je mentale welbevinden houden zo’n twee tot drie weken aan als je weer terug bent. Wie vaker een weekje gaat, oogst meer van zulke periodes.

Rustig af- en opbouwen
Een eenvoudig advies dat ik zelf toepas, gebaseerd op het onderzoek van Sonnentag: vermijd een al te abrupte overgang tussen werk en vakantie. Dat scheelt een hoop stress.

In een vorig leven zat ik de avond voor vertrek vaak tot laat achter de computer om de laatste to do’s weg te werken. Erger nog: regelmatig werkte ik door tijdens de reis naar onze vakantiebestemming.

Sinds een jaar of tien zorg ik voor een geleidelijke overgang. De laatste week voor de vakantie is gericht op het rustig afronden van het werk. Weinig afspraken, overzichtelijke taken, geen werk in de avonden. En de eerste werkweek na de vakantie wordt er weer kalmpjes opgestart.

Tjonge, ik word gewoon al bijna helemaal relaxed als ik eraan denk.

Bron: Ben Tiggelaar

Verschenen als column in NRC